2025 Trends voor energiegemeenschappen en het delen van energie

Energiegemeenschappen en initiatieven voor het delen van energie effenen het pad voor een toekomst waarin individuen en bedrijven actief deelnemen aan de productie, distributie en consumptie van schone energie.

Volgens een studie van het Gemeenschappelijk Centrum voor Onderzoek van de Europese Commissie zouden burgerproducenten, of "prosumenten", twee keer zoveel energie kunnen opwekken als de huidige kerncentrales, tot ongeveer 1.560 TWh (of 78 miljard euro) in Europa in 2050.

Energiegemeenschappen en initiatieven voor het delen van energie effenen het pad voor een toekomst waarin individuen en bedrijven actief deelnemen aan de productie, distributie en consumptie van schone energie.

Geconfronteerd met de uitdagingen van de klimaatverandering en de noodzaak van een effectieve energietransitie, hoe kunnen we de manier waarop we energie produceren, distribueren en verbruiken heroverwegen? Energiegemeenschappen en het delen van energie zijn in opkomst als innovatieve oplossingen, maar de implementatie ervan roept veel vragen op: Welke modellen zijn het meest efficiënt? Hoe kunnen we hun economische levensvatbaarheid garanderen en tegelijkertijd hun impact op het milieu maximaliseren?

In dit artikel bekijken we de verschillende modellen voor het delen van energie in detail en vergelijken we ze op basis van belangrijke criteria: hun energie-efficiëntie, milieu-impact, economische haalbaarheid en implementatiegemak.

Modellen voor het delen van energie

Peer-to-peer (P2P)

In het peer-to-peer model wisselen individuen of bedrijven hun overtollige energie rechtstreeks uit. Dit gedecentraliseerde systeem stimuleert de betrokkenheid van de gemeenschap en geeft deelnemers meer controle over hun energiebehoeften. De sociale onderneming Les Petits Riens (Spullenhulp) heeft bijvoorbeeld peer-to-peer energie-uitwisseling opgezet in Brussel om het gebruik van hernieuwbare energie die op de verschillende locaties wordt geproduceerd en verbruikt, te optimaliseren.

Een-op-veel

Bij het "one-to-many"-model deelt een enkele entiteit haar energie met meerdere begunstigden. Dit kan van toepassing zijn op een groot project voor hernieuwbare energie dat huishoudens of bedrijven bevoorraadt op de schaal van een ecowijk of een hele stad. Een groot industrieel bedrijf met zonnepanelen kan bijvoorbeeld zijn overtollige energie in het weekend delen met zijn werknemers en zo een voordeel in natura bieden in de vorm van groene energie.

Een concreet voorbeeld van dit "one-to-many"-model is het initiatief dat werd geïmplementeerd op de emblematische sites Tour & Taxis en Gare Maritime in Brussel. De privéontwikkelaar Nextensa, eigenaar van een fotovoltaïsche productie van 3 MWp, verkoopt zijn overtollige energie aan omliggende residentiële gebouwen, waaronder gesubsidieerde woningen. Deze aanpak biedt bewoners lokale, hernieuwbare en betaalbare energie die beheerd wordt met WeSmart.

Veel-op-een

In dit model bundelen verschillende kleine entiteiten hun overtollige energie voor een aggregator of centrale entiteit. Dit zorgt voor een efficiënter beheer van energiebronnen. Vijf gemeenten in Vlaams-Brabant hebben bijvoorbeeld een coöperatie opgericht om zonne-energie van openbare gebouwen te delen met een grootverbruiker. Dit type groepering, dat productie, opslag en flexibiliteit combineert, zou zich moeten ontwikkelen dankzij spelers die netwerken van actieve gebruikers samenbrengen, zoals installateurs van zonne-energie of leveranciers van aangesloten apparatuur zoals warmtepompen.

Wettelijke modellen

De wettelijke kaders voor energiegemeenschappen en het delen van energie variëren naargelang de Europese en lokale regelgeving.

• Gemeenschap voor hernieuwbare energie (REC): Deze gemeenschappen zijn vaak geografisch beperkt. In Frankrijk bijvoorbeeld zijn REC's voor collectief zelfverbruik beperkt tot een omtrek van 2 km, uitgebreid tot 20 km in landelijke gebieden.
• Burger-Energiegemeenschap (CEC): CEC's hebben geen geografische beperkingen en staan de deelname van grote bedrijven toe, op voorwaarde dat ze het bestuur niet controleren.
• Energie delen binnen hetzelfde gebouw: In regio's zoals Brussel en Wallonië maakt dit model een aanzienlijke verlaging van de netwerkkosten mogelijk, wat financiële voordelen biedt voor flatgebouwen of sociale woningen.
• Peer-to-peer: Regio's zoals Brussel en Vlaanderen maken P2P-uitwisselingen op regionale schaal mogelijk.
• Virtuele stroomafnameovereenkomsten (PPA's): Deze financiële contracten maken flexibele handel op de Europese markten mogelijk, ten gunste van projecten voor hernieuwbare energie.

Deze modellen illustreren een verscheidenheid aan kaders, variërend van sterk gereguleerde systemen tot meer flexibele systemen.

Trends: Naar een groeiende behoefte aan lokaal delen

Trends in Energiegemeenschappen en het delen van energie weerspiegelen een snel veranderende energiesector:

• Groeiende vraag naar elektrificatie: Met de opkomst van elektrische voertuigen, warmtepompen en andere behoeften, stimuleert de vraag naar elektrificatie de toepassing van duurzame praktijken.
• Maximaliseren van lokale hernieuwbare energieproductie: In Frankrijk zijn er verplichtingen om zonne-infrastructuur te integreren op openbare gebouwen en parkeerplaatsen.
• Optimalisatie door dynamische prijsstelling: Dynamische prijsstrategieën stimuleren consumptie die in realtime wordt aangepast aan vraag en aanbod.
• Virtuele batterijen: Virtuele batterijen zijn in opkomst als innovatieve oplossing voor het optimaal beheren en opslaan van energie.

Evolutie naar multi-energiegemeenschappen

Energiegemeenschappen evolueren van eenvoudig elektriciteit delen naar geïntegreerde multi-energie ecosystemen:

• Collectieve opslag: gedeelde batterijoplossingen op buurtniveau maken het mogelijk om collectief zelfverbruik te optimaliseren en verbruikspieken te verminderen.
• Waterstofopslag: Groene waterstof is in opkomst als oplossing voor seizoensopslag, waardoor overtollige hernieuwbare energie van de zomer kan worden opgeslagen voor de winter.
• Flexibiliteitsbeheer: Gemeenschappen ontwikkelen geavanceerde strategieën om hun consumptie in realtime aan te passen en zo het gebruik van lokale hulpbronnen te maximaliseren.
• Intelligent opladen van elektrische voertuigen: De integratie van collectieve oplaadstations maakt het mogelijk om het opladen van elektrische voertuigen te optimaliseren op basis van de lokale productie.
• Thermische synergieën: Gemeenschappen maken gebruik van warmte- en koudenetwerken en creëren zo circulaire energiesystemen op lokale schaal.

Deze multi-energie, multi-oplossingen aanpak versterkt de veerkracht van gemeenschappen en maximaliseert hun positieve impact op het milieu.

Het netwerk helpen en de vraag aanpassen aan de productie

De snelle evolutie van de energiemix, met de toename van hernieuwbare energie en de toenemende elektrificatie (elektrische voertuigen, warmtepompen), creëert grote uitdagingen voor distributienetbeheerders (DNB's). Verbruikspieken vereisen aanzienlijke investeringen in de netwerkinfrastructuur, die de komende jaren kunnen oplopen tot enkele miljarden euro. Het creëren van lokale energielussen en het lokale verbruik van hernieuwbare energie worden daarom essentieel.

Ontwikkelingen in regelgeving 🇪🇺

De Commissie en het Europees Parlement werken momenteel aan verschillende regelgevingsinitiatieven, voortbouwend op bestaande richtlijnen (Richtlijn 2018/2001/EU inzake hernieuwbare energie RED II en Richtlijn 2019/944/EU betreffende de interne elektriciteitsmarkt), om het regelgevingskader voor energiegemeenschappen te vereenvoudigen en te harmoniseren. Het "Fit for 55"-pakket en met name de RED III-richtlijn (2023/2413) versterken dit kader verder met nieuwe doelstellingen voor 2030:

• Vereenvoudiging van de energiehandel: Er worden nieuwe richtlijnen besproken om de grensoverschrijdende handel te vergemakkelijken en de administratieve belemmeringen tussen de lidstaten te verminderen.
• Modernisering van PPA's: Er wordt een nieuw regelgevend kader voorgesteld om stroomafnameovereenkomsten (PPA's) te standaardiseren en een nauwkeurigere realtimemeting van de uitgewisselde energie mogelijk te maken.
• Administratieve vereenvoudiging: Er zijn voorstellen om het proces van de oprichting van energiegemeenschappen en energiebeurzen te vereenvoudigen.

Conclusie

Energiegemeenschappen en het delen van energie vormen een veelbelovende toekomst voor een duurzame energietransitie. De regelgeving zal echter moeten worden aangepast om de oprichting en werking van deze initiatieven te vereenvoudigen.

Economische trends en nieuwe technologieën, zoals virtuele batterijen en dynamische prijsstrategieën, maken de weg vrij voor efficiëntere en toegankelijkere energiegemeenschappen. Deze innovaties zullen, in combinatie met ontwikkelingen op het gebied van regelgeving, bijdragen aan een duurzaam en rechtvaardig energiesysteem voor iedereen.

Financiering van energiegemeenschappen: nieuwe innovatieve modellen

Hoe kunnen we energiegemeenschappen financieren voor een duurzame toekomst? De financiering van energiegemeenschappen roept een cruciale vraag op: hoe kunnen we deze projecten toegankelijk maken en tegelijkertijd hun economische levensvatbaarheid garanderen? Met de opkomst van hernieuwbare energie en collectieve zelfconsumptiemodellen zien nieuwe financiële benaderingen het licht.

NextEnergiesFrancois Bordes